در مباحث پيش طرح كلي براي كاوش فولكلور منطقه را بطور اجمال شرح داديم ، البته امثالي كه در طرح نامبرده آمد كامل نبوده و مقصود اين نيست كه از اين امثال تجاوز نكنند . مثلا هر گاه «حنا» و خواص طبي يا استعمال آن در زينت و يا در بعضي مراسم مانند« حنابندان» ذكر نشده دليل اين نيست كه بايد از توضيح درباره آن چشم پوشيد. بر عكس خيلي از اين موضوعهاي محلي قيد شده كه متعلق بيك ناحيه بخصوص ميباشد و در جاهاي ديگر يافت نميشود. اينك خلاصه نظريات سنتيو را براي آسان كردن كار كساني كه خواهان جستجوي فولكلور محلي ميباشد اقتباس كرده ميافزائيم تا با در نظر گرفتن شرايط زير شروع بكار كنند و گرنه زحمت ايشان بيهوده خواهد بود.
چنانكه ملاحظه مي شود، دامنه فولكلور ايران بعلت قدمت تاريخي ، شرايط مختلف زندگي، آب و هوا و مناطق گوناگون بسيار وسيع و متنوع است ؛ بطوري كه راجع به فولكلور كوچكترين دهكده يا مطالعه در احوال قبيله هاي مخصوص مانند : يزيديها در كرند و فرقه هاي مختلف درويشها يا اقليتهاي مذهبي و يا ايالات (شاهسون، قشقائي، كرد، بختياري، تركمن، بوير احمد، لر...) ميشود كتابهاي بسيار جالب فراهم كرد. وليكن مطلب عمده اينجاست كه در هر علمي بايد محصول واقعي آن را در نظر گرفت. اين مسئله درباره فولكلور نيز صدق مي كند، زيرا حقايق علمي به منزله مصالح اوليه علوم به كار ميرود و گرنه حدسيات و تخيلات دلربا با خشت بر آبست. از اينقرار اول بايد به جمع آوري دقيق فولكلور نقاط گوناگون كشور دست زد ، سپس به مقابله و مطالعه و مقايسه آن پرداخت. زيرا موقعي اين موضوع قابل توجه خواهد بود كه فولكلور سر تا سر كشور در دسترس باشد و بتوان نتايج علمي از مقايسه آنها به دست آورد . از اين رو هرگونه شتاب زدگي با قضاوت قبلي ممكن است كه نتيجه زحمات را منحرف بكند. در زمينه فولكلور يكنفر مشاهده كننده هر چند زيرك و تيز بين باشد، باز هم ناچار بايد به تحقيقات ديگران مراجعه بكند كه بجاي او ديده و شنيده و ياداشت كرده اند. زيرا يكنفر به تنهايي نمي تواند همه چيز را ببيند و بشنود و بدون جستجو عملا جمع آوري فولكلور ميسر نمي باشد پس ابتكار بعهده ديگران محول شده است. دو نوع جستجو وجود دارد: يكي كاوش مستقيم كه محدود به يك ده يا شهر كوچك و يا يك محله شهر بزرگ ميشود. ديگري كاوش غير مستقيم است كه شامل يك استان و يا يك كشور مي گردد. در صورت دوم، جستجو كننده متوسل به تحقيقات عده زيادي از پووهندگان ديگر ميشود كه شايد شخصا هم آنها را نديده و نميشناسد.
*** شيوه كار دامنه فولكور بقدري فراخ است كه حتي عمر يك نفر كفاف نمي دهد كه بتواند فولكلور يك شهر بزرگ و يا يك ناحيه را كاملا جمع آوري بكند. پس گرد آورنده بايد دامنه تحقيقات خود را بيك دهكده يا شهر كوچك و يا محله گارگري شهر بزرگي محدود بكند. و يا بهتر از همه شهر يا ناحيه اي را انتخاب بكند كه در آنجا تولد شده . زيرا آشنائي بزبان محلي شرط مهمي ميباشد. جستجوي فولكلور كار تفريحي نيست و نبايد آن را سرسري گرفت . براي اين كار صبر و آگاهي و فكر دقيق و همچنين اطلاعات علمي لازم است.سندي كه در آن دست برده اند ، يا جملات آن را ادبي و از حال طبيعي خارج كرده اند و يا گرد آورنده مطابق سليقه خود افكار اخلاقي يا مذهبي و يا پند و اندرز حكيمانه در آن گنجانيده باشد، هيچ ارزشي علمي نخواهد داشت. شرط اول كار بيطرفي كامل ميباشد زيرا در تحقيقات فولكلور نبايد هيچ گونه تعصب نوادي ، اخلاقي، زباني و مذهبي راه بيابد، بلكه فقط عين واقع بايد ياداشت شود.
*** طرز مشاهده مشاهده دقيق زندگي توده به آساني ميسر نمي شود. زندگي در يك دهكده وابسته برشته هاي وقايع است ، و تشكيل حقيقت بزرگي را مي دهد كه مبهم و در هم پيچيده مي باشد، بطوري كه كسي قبلا مهيا نشده باشد نمي توان به آساني در آن رخنه كند- بايد اين فكر را دور كرد كه زندگي توده رويهمرفته واضح و آشكار ميباشد . بر عكس تشخيص و تفكيك وقايع اين زندگي اغلب دشوار است و پس از جستجوي دقيق بدست ميايد.
براي فراهم كردن كار اطلاعات خصوصي و عمومي: اگر در دهكده يا شهري كه مي خواهند كاوش بكنند بدنيا نيامده اند ، لااقل بايد مدت درازي در آنجا اقامت و با مردمانش آميزش داشته باشند مخصوصا زبان بومي را يه خوبي بدانند . از طرف ديگر گرد آورنده بايد بحد كافي معلومات داشته باشد و همچنان داراي حس كنجكاوي بوده به چگونگي مردمان و گذشته ايشان آگاه باشد. براي اين كار پزشك، آموزگار ، وكيل عدليه كه درمحل متولد شده و در همانجا اقامت داشته باشد بسيار مناسب خواهد بود. تمام اشخاص تحصيل كرده كه علاقه به تحقيقات تاريخي و ادبي و يا علمي دارند ممكن است در گرد آوردن فولكلور شركت بكنند از جمله مهندسين، دانشمندان، استادان دبستانهاو دبيرستانها و دانشگاه ها مي توانند كمكهاي شايان بنمايند. هرگاه قبلا كتابي راجع به فولكلور بخوانند و يا به پرسشنامه جامعي مراجعه كنند بزندگي توده تا حدي آشنا خواهند شد . مطالعه يك طرح دقيق براي تحقيقات فولكلور ، مشاهدات را آسان تر مي كند و راهنمائي مي نمايد. چه بسا اتفاق ميافتد كه پيش آمدهاي زندگي عادي از نظرمان پنهان ميماند. از اينقرار اتفاقات كمياب و يا آنهائيكه در خفا مي گذرد به آساني كشف نخواهد شد . در اين گونه موارد بايد احساسات نهاني و عقايد مردم را بوسيله پرسش به دست آورد . طرز روش گرد آورنده در اينكار بسيار موثر مي باشد . بايد پرسشها با احتياط و زبر دستي انجام بگيرد.
انتخاب گرد آورنده بهتر است كه اين اشخاص در همان دهكده يا شهر به دنيا آمده و بزرگ شده باشند ضمنأ بايد داراي فكر باز بوده و با مردم محل معاشر باشند و به زبان آنها حرف بزنند. اولين شرط داشتن حافظه قوي است . بستگي به دهكده و يا شهر و به سنت و عادات و جشنهاي اهالي نيز لازم مي باشد . كسي كه عادات پيشينيان را مسخره مي كند به آساني نمي تواند به عقايد مردم پي ببرد، بعلاوه شهادت او بي طرفانه نخواهد بود. تحقير ويا تمسخر دراينگونه موارد بسيار زيان آور است. همچنين كساني كه تعصب محلي دارند و نهتنها وقايعي كه به نظر آنها خجالت آور است پنهان مي كنند بلكه بسياري از آنها را تغيير ميدهند تا بيشتر جالب توجه بشود ، به همان اندازه طرف اطمينان نخواهند بود . تحقيق كننده و گرد آورنده بايد هميشه نظر دقيق داشته باشد و اسناد خود را كاملا بي طرفانه فراهم كند. اما اينگونه اشخاص را به ندرت مي توان يافت . به همين مناسبت براس تحقيق و تتبع در هر موضوع بايد به چندين نفر مراجعه كرد و در صورت لزوم بازرسي محلي انجام داد، زيرا شهادت يك نفر كافي نمي باشد.براي هر قسمت از مطالعات بايد به كسي رجوع شود كه مناسب است . مثلا براي آنچه مربوط به بچه ها مي شود بايد به مادران و دايگان و نمايندگان فرهنگي و دانش آموزان مراجعه كرد . براي آگاهي از زندگي سپاهيان با فراد ارتش و براي اصلاحات فني و توضيح خواستن راجع به افزارها بايد از آهنگر و نساج وبنا و نانوا و درودگر وغيره توضيح خواست .
*** جاي مناسب براي ملاقات نبايد فراموش كرد كه رفتن يك نفر « آقاي غريبه» در خانه و يا كشتزار برزگر يا دهقان آنها را ناراحت مي كند. اگر مهمان تاز ه وارد به نظر آنها خوشايند باشد جلوي او هواي خودشان را دارند بعلاوه آنها هميشه با هم گفتگو نميكنند. پس بهتر اين است كه آنها را در خانه خود و يا در خانه يكي از اهالي شهر بياورند و به آنها چائي بدهند و برايشان چپق و قليان چاق كنند تا« سر دماغ» بيابند و چانه شان گرم بشود. بعد از آنكه يك محيط « خودماني» توليد شد، ميشوداز آنها پرسش كرد اما پرسشها بايد زيركانه و طبيعي باشد زيرا اطمينان برزگر ويا دهقان را به آساني نمي توان جلب كرد مگر وقتي كه به يقين بداند كه او را مسخره نمي كنند . پرسشها بايد با زبردستي انجام بگيرد، اگر جواب پرت بدهند نبايد به سادگي آنها خنديد ، بلكه برعكس بايد با احساسات آنها اظهار همدردي كرد و خود را علاقمند نشان داد . موهومات و خرافاتي را كه نقل مي كنند نبايد رد كرد بلكه بايد همه مطالب آنها را با كنجكاوي علمي پذيرفت. پرسش مستقيم صلاح نيست زيرا ممكن است بدگمان بشوند . ابتدا بايد موضوعي را بميان كشيد ، آنوقت حضار هر كدام بنوبت خود اطلاعاتي ميدهند. مثلا كافي است كه يك قصه نقل بكنند، ديگران در دنباله آن قصه هاي ديگر نقل خواهند كرد. راجع به اعتقادات ، اول يكي دو مثل مي آورند و مي پرسند آيا در اينجا هم معمول است؟ براي اينكار بايد به آداب و رسوم محل آشنائي داشت و از ابزار عقيده شخصي خود داري كرد . پرسشها بايد جنبه گفتگوي طبيعي داشته باشد تا صورت استنطاق بخود نگيرد . براي اينكه بتوانند دل يكنفر برزگر را بدست بياورند بايد همسايه و و يا اقلا همشهري او باشند.
موقع شناسي گرد آورنده اي كه ميخواهد همه قسمت هاي زندگي عاميانه را ياداشت بكند ناگزير بايد خرده خرده جلو برود نه اينكه يك نقشه معين داشته باشد و نخواهد كه از متن آن خارج بشود- بايد هر موقع مناسب را غنيمت شمرد. براي به دست آوردن اطلاعات راجع به تولد، عروسي، ختنه سورا، شب چله، جشنهاي كشاورزي، چهرشنبه سوري، مرگ و غيره بايد در همان موقع به تحقيق پرداخت تا پرسشها صورت طبيعي خود را بگيرد. در پرسش شتاب زدگي نبايد كرد و مدت درازي پشت هم نبايد پرسيد، زيرا كه طرف بدگمان مي شود و يا براي از سر باز كردن ، جواب پرت مي دهد و هرگاه در مجلس اول خسته شد در مجلس دوم به زحمت خواهد آمد . پرسشها بايد دقيق و با زبان ساده و بي پيرايه باشد و از جملات پيچيده يا ادبي بايد پرهيز كرد . آشنائي به زبان بومي- عموما كلماتي كه عوام يا كارگران و يا برزگران به كار مي برند بندرت داراي همان مفاهيم كلمات يكنفر تحصيل كرده شهري است. پس كسي كه زبان بومي را نمي داند قادر نخواهد بود كه مطالعات جامعي در زندگي عاميانه يك ناحيه بكند . از اين رو وظيفه گرد آورنده فولكلور آشنائي بزبان بومي محل مي باشد. در هر قسم تحقيقات بخصوص در سنك شناسي ، گياه شناسي و جانور ناسي عاميانه بايد از زبان بومي اطلاع داشت و ضمنا لغات فارسي معمولي و يا علمي آن را هم در مقابلش بايد افزود. سپس بايد اصطلاحات ، مثلها و افسانه هائي كه راجع بهر كدام از آنها رواج دارد اضافه كنند. ارزش تحقيقات فولكلور بيش از همه چيز منوط به صفات گرد آورنده و ميزان آشنائي او به زبان بومي و انتخاب مناسب گرد آورنده ديگر و طرز راهنمائي آنان است. شرط اساسي ذوق طبيعي ، پيروي روش علمي ، پشتكار و اطلاع از روانشناسي مي باشد.
فراهم آوردن اسناد اولين شرط انجام كار خوب دقت است. اگر ممكن نيست در محل عين الفاظ و كلمات عاميانه ياداشت شود ، اقلا بايد در همان روز ياداشت كنند تا فراموش نگردد. مخصوصا در مورد جمع آوري افسانه ها، قصه ها، ترنه ها، مثلها و آهنگ سازها ، پووهنده بايد كوشش كند كه في المجلس عين عبارات و الفاظ و يا آهنگهاي مردم عوام را به دقت ظبط بكند. سبك ساده و روشن نيز شرط مهمي است، واضح است كه تحقيقات نبايد خشك و بشكل صورت مجلس باشد اما تا ممكن است بايد از عبارات پردازي و جملات ادبي بپرهيزند.
بي طرفي در شرح فولكلور يك دهكده يا محله كارگري شهر بزرگي نويسنده بايد كاملا بي طرف باشد و از ذكر عقايد شخصي كاملا خود داري نمايد ، نه اينكه سود و زيان عقيده اي را در نظر بگيرد. گرد آورنده بايد عين وقايع را بي كم وزياد شرح بدهد. هرگاه توضيحي لازم باشد ممكن است در پاورقي بيفزايد. زيرا يك نفر طبيعي دان از خودش نمي پرسد فيل مهمتر است يا پشه ، بلكه با نهايت بي طرفي بشرح زندگي هر دو مي پردازد ، مثلا راجع به شرايط زندگي ارباب ئ رعيت ، گرد آورنده بايد عين واقع را بنويسد و از دلسوزي به حال رعيت و يا طرفداري از ارباب خود داري بكند. در زمينه فولكلور انتخاب و يا بد و خوب كردن موضوعهاي بسيار مضر است. گرد آورنده بايد كاملا بي طرف باشد ، چون تشخيص اين موضوع را نمي شود بنظريه يك يا دو نفر واگذار كرد؛ زيرا هر سندي ارزش خود را داراست . توده ملت نه فقط افكار اشتباه آلوده و بي ارزش ندارد بلكه بسياري از افكارش صحيح و بسيار قابل ستايش است.
دقت در تعداد در تحقيقاتي كه راجع باشياء انجام مي گيرد. هميشه شمارش و ميزان آنها را بايد در نظر گرفت مانند: افزار، اثاثيهو غيره. هرگاه عكس يا طرح و در مورد زمين و خانه و مساحت و طول وعرض آنرا بيفزانند بهتر است. در باره اعتقاداتي كه مطالعه مي شود بايد حتي المقدور شهرت تقريبي و ميزان رواج آن را گوشزد كرد.
تجربه دقيق آنچه به دست مياورند تا ممكن است بايد كامل باشد و لازم است تمتم جنبه هاي آن را توضيح بدهند و روشن كنند. متاسفانه اين كار به آساني ميسر نمي شود . بايد جزئيات هر واقعه را بوسيله تجربه دقيق مجسم كرد. مثلا در اقليد (كيليل) بالاي سر در اغلب خانه ها طلسم چهار گوشي به ديوار ديده مي شود . اين طلسم تشكيل يافته از «اسفند مريم» كه به شكل چهر گوشي دانه كشي شده ، توسط آن به وسيله چوب نازكي قطع گرديده و دعاي مخوصي زيرش آويزان است. اين طلسم به طوري بالاي در خانه نصب شده كه هركس وارد مي شود آن را مي بيند.بايد ابتدا شكل سپس اجزاء اين طلسم را رح بدهند . اسفند مريم و جاي روئيدن آن را اسم علمي و اعتقاد مردم را درباره آن توضيح بدهند . بعد خاصيت اين طلسم كه آيا براي دفع چشم زخم يا دزد و يا ناخوشي است و يا فقط براي شگون ميباشد بنگارند و نيز كسي كه آن ذا تعبيه مي كند و عقيده مردم را درباره آن بيفزايند و شكل طلسم را نيز به پيوست بفرستند. هر امر واقعه اجتماعي وابسته به يك رشته احتياجات مادي و معنوي و يا اجتماعي ميباشد و معني حقيقي آن به دست نمايد مگر زماني كه اين احتياج روشن بشود. مثلا در موزه ها اشيائي وجود دارد كه مورد استعمال آن را نميدانند اين اشياء فقط عجيب و غريب وانمود ميكند تا زماني كه مورد استعمال و علت آن شناخته شود. دانستن مورد استعمال يك افزار يا عادات و عقيده كافي نيست بايد وظيفه آن را با مجموع روابط وسيع تري كه آن را بوجود آورده سنجيد.مثلا براي تهيه فولكلور كامل و جامع اروميه، بندر عباس، و يا جندق بايد شمه اي از وضع طبيعي زمين و طرز زندگي مادي آنجا شرح بدهند . البته طرز آبياري و بناها و يا مذاهب و فرق رابطه مستقيم با فولكلور ندارد . ولي بطور غير مستقيم وابسته به فولكلور محل مي باشد و بدون دانستن آن فولكلور يك ناحيه ناق است. زيرا محيط و آب و هوا در اعتقادات و فولكلور تاثير دارد. مثلا در مازندران شايد مردم دعا و يا رسومي براي آمدن باران نداشته باشند در صورتي كه در مناطق كوير و خشك ، طلسمها، وردها و رسومي براي آمدن باران وجود دارد . استعمال دستگاهاي مخصوص- براي تحقيقات فولكلور يك استان و يا منطقه بزرگ در موقع لزوم طرح، نقاشيو يا عكس بايد به دنباله اسناد باشد. بخصوص زماني كه به مطالعه يك نواد مخصوص كه در اقليت واقع شده مي پردازند.مانند« گودارها» در مازندران، در اين صورت با شرح مختصات نوادي و عادات و اعتقادات مخصوص آنها بايد عكس هائي از قيافه زن و مرد آن اضافه كنند. براي ظبط آوازها و آهنگها تا حدي كه ممكن است بايد صفحه و نت موسيقي را به تحقيقات خود بيفزايند . براي رقص ها، جشنهاو و سوگواري ها فيلم سينما و هركدام از اين اسناد بايد يك صورت مجلس با توضيح تاريخ و محل به همراه داشته باشد. در مورد افكار و عقايد نويسنده ، بايد كوشش كند تا با بي طرفي و دقت يك دستگاه عكاسي آنها را توضيح بدهد.
نشاني اطلاع دهندگان هر سندي بايد داراي ذكر نام و محل و تاريخ بوده باشد . همچنين گرد آورنده بايد كسانيكه اطلاعات خود را از آنها گرفته معرفي بكند . در اول يا آخر ياداشت هميشه بايد شرح حال مجمل هر يك از از اطلاع دهندگان با ذكر نام و نام خانوادگي و نشاني و محل تولد ، سن تقريبي، مذهب، شغل او ذكر بشود و نيز قيد كنند كه باسواد يا بي سواد است و از اقوام بومي به دنيا آمده يا نه و چه مدتي است كه در آن محل اقامت دارد. همچنين مقام او در ده و عقيده مردم راجع به او ونيز درجه زرنگي و هوش او را ياداشت كنند. بدون اين مشخصات اسناد جمع آوري شده فاقد ارزش علمي خواهد بود.
الفباي صوتي الفبا علامت اصوات است و كلمات از اصوات تشكيل مي شود. هر الفبائي كه علامت اصوات آن كاملتر باشد ، اصوات را دقيق تر و كاملتر ظبط مي كند. اشكال بزرگي كه در نقل دقيق ترانه ها و زبانهاي بومي و صداهاي مخصوصي كه دارد به هيچوجه شايسته نيست. لذا يكي از اولين وظايف جستجو كننده فولكلور ياد گرفتن الفباي صوتي لاتيني مي باشد تا اسنادي كه فراهم مياورد بتواند مورد استفاده قرار گيرد اما براي كساني كه فرگرفتن آن دشوار مي باشد ، بهتر است كه اسناد خود را با الفباي معمولي فارسي ، با خط نسخ خوانا و گذاشتن اعراب بنويسند. در زبانهاي اروپائي كه حركات جزو حروف است ، باز در نوشتن لهجه هاي محلي به اين اشكال برخورده اند . زيرا بعضي حركات و حروف در لهجه اي هست كه در زبانهاي رسمي وجود ندارد و به اين سبب در الفباي متداول علامتي براي آنها قرار نگذاشته اند . از اين رو در همه زبانهاي اروپائي كساني كه در فنون زبانشناسي و تحقيق در لهجه هاي محلي كار ميكنند الفبائي جز الفباي متداول رسمي بكار مي برند. اينك الفباي صوتي بسيار ساده اي كه آقاي دكتر خانلري به كمك آقاي رووه لسكوR.LESCOT براي همين منظور ترتيب داده پيشنهاد مي كنم. الفباي نامبرده فقط شامل علامتهاي حركات و حروف اصلي است كه تقريبا در همه لهجه هاي زبان فارسي وجود دارد. البته اينجا مقصود آن نيست الفبايي كه از هر حيث كامل باشد پيشنهاد بكنيم تا آثاري كه از فرهنگ توده جمع آوري مي شود بتوان با آن نوشت . زيرا بكار بردن چنين الفبائي مستلزم اطلاع كامل از فن زبانشناسي و لهجه شناسي است. و بعلاوه براي نوشتن هر لهجه ممكن است علامتهائي لازم باشد كه در نوشتن لهجه هاي ديگر بكار نمي آيد. البته نوشتن همه مطالب با اين الفبا ضرورت ندارد و در صورتي كه براي گرد آورنده اشكال داشته باشد، ممكن است با حروف معمولي خوانا كه داراي اعراب باشد همين كار را انجام بدهد. آنچه لازم است با الفباي صوتي نوشته شود بقرار زير است: 1- تمام لغات و اصطلاحات لهجه ها و زبانهاي بومي. 2- در ذكر عقايد و اوهام و رسوم كلمات و عباراتي كه با زبان ادبي و رسمي فارسي فرق دارد و اگر با الفباي فارسي بنويسند ممكن است كه در خواندن اشتباه شود. 3-در امثال- عبارات و كلماتي كه بيكي از لهجه هاي گوناگون زبانهائي كه در ايران رايج است مانند: لري، تركي، كردي، گيلكي، مازندراني و غيره... يا به لهجه عاميانه باشد بطوريكه آن عبارات و كلمات را در فرهنگها و كتاب هاي فارسي يافت. 4- در ترانه ها و لالائيها- همه شعرها و عباراتي كه به زبان ادبي فارسي نيست و درهمه اينها البته بايد عين تلفظ عوام نوشته شود. 5- در افسانه هاو اوهام مربوط به مكانها و چيزها عبارتهائي كه به لهجه هاي محلي يا به زبان عاميانه است. 6- در قصه ها- اگر قصه به لهجه عاميانه يا يكي از زبانهاي بومي ايراني است بهتر است كه با دقت همه آن را باين الفبا بنويسد و گرنه فقط كلمات عاميانه يا محلي يا اصطلاحات مخصوص كه در زبان فارسي ادبي نيست با اين الفبا نوشته شود . ترجمه تحت لفظي اين منتها يا لغات مشكل ممكن است با الفباي معمولي فارسي باشد.
كاوش عمومي براي جمع آوري منظم فولكلور همه مناطق كشور، دولت بايد به وسيله بخشنامه دانشمندان، هنرمندان و كارمندان فرهنگ و ادارات دولتي را دعوت بكند كه در اين كاوش شركت بكنند. همچنين بايد توضيح بدهند كه اين تحقيقات منحصرأ جنبه علمي دارد و هيچ ربطي با سياست ، مذهب و غيره در بر نخواهد داشت. شاگردان دبستان ها و دبيرستانها مي توانند اطلاعاتي از خانواده و از اطراف خود بدست بياورند. بايد حس كنجكاوي آنها را تحريك كرد، زيرا به وسيله تشويق و راهنمايي برخي از آنها مي توانند كمكهاي شاياني در اين زمينه بكنند . اشخاص تحصيل كرده ادارات دولتي هر كدام در رشته خود و نسبت به تماسي كه با مردم دارند ممكن است اطلاعات گرانبهاي به دست بياورند و بالاخره هركس در اطراف خود و خانواده اش با كساني معاشر است كه مي تواند محفوظات آنها را ياداشت بكند . زيرا در اين موقع كه تغييرات و تحولات عميق در در جامعه بشر انجام مي گيرد، هر فرد تحصيل كرده بايد پي به اهميت مطالعات اجتماعي برده و نه تنها تكليف بلكه وظيفه خود بداند كه در اين زمينه آنچه از دستش بر ميايد فروگذار نكند. موضوع فولكلور مخصوصا نتيجه پرورش و فعاليت دسته جمعي يك ملت است كه ناچار مربوط به روانشناسي و جامعه شناسي مي گردد. روزنامه و مجلات محلي نيز به نوبه خود مي توانند مردم را تشويق كنند و قسمتي از روزنامه و يا مجله خود را به چاپ فولكلور محلي اختصاص بدهند و بخشنامه ها و پرسش نامه ها را بااطلاع عموم برسانند. باستانشناس، ستاره شناس، گياه شناس، متخصصين اقتصاد و دادگستري و كشاورزي ، پزشك، زبان شناس، جغرافي دان و مهندس هر كدام بنوبه خود مي توانند تحقيقات علمي بسيار جالب توجه در فولكلور بكنند. مثلا ضبط لغات محلي و زبانهاي بومي همچنين جمع آوري افسانه ها و قصه ها و ترانه ها نه تنها كمك گرانبهايي به علوم و فرهنگ فارسي خواهد بود بلكه ممكن است زمينه هاي تازه و بكري در شعر و هنر و ادبيات فارسي ايجاد بكند. براي موضوعهاي مفصل ممكن است تقسيم كار قايل بشوند و ديري نخواهد كشيد كه در هر محلي اشخاص با ذوق و كارشناس به وجود بيايند . اسناد و مداركي كه جمع آوري مي شود ، تمام آنها بايد به دقت نگهداري و با ذكر نام گرد آورنده چاپ و منتشر گردد. زمانيكه همه اين اسناد چاپ و در دسترس متخصصين گذارده شد مي توان فولكلور سر تاسر كشور را به طور دقيق مطالعه و مقايسه و طبقه بندي كرد.
