براي جمع آوري منظم فولكلور همه مناطق كشور، دولت بايد به وسيله بخشنامه دانشمندان، هنرمندان و كارمندان فرهنگ و ادارات دولتي را دعوت بكند كه در اين كاوش شركت بكنند. همچنين بايد توضيح بدهند كه اين تحقيقات منحصرأ جنبه علمي دارد و هيچ ربطي باسياست ، مذهب و غيره در بر نخواهد داشت. شاگردان دبستانها و دبيرستانها مي توانند اطلاعاتي از خانواده و از اطراف خود بدست بياورند. بايد حس كنجكاوي آنها را تحريك كرد، زيرا به وسيله تشويق و راهنمايي برخي از آنها مي توانند كمكهاي شاياني در اين زمينه بكنند . اشخاص تحصيل كرده ادارات دولتي هر كدام در رشته خود و نسبت به تماسي كه با مردم دارند ممكن است اطلاعات گرانبهاي به دست بياورند و بالاخره هركس در اطراف خود و خانواده اش با كساني معاشر است كه مي تواند محفوظات آنها را ياداشت بكند .
زيرا در اين موقع كه تغييرات و تحولات عميق در در جامعه بشر انجام مي گيرد، هر فرد تحصيل كرده بايد پي به اهميت مطالعات اجتماعي برده و نه تنها تكليف بلكه وظيفه خود بداند كه در اين زمينه آنچه از دستش بر ميايد فروگذار نكند. موضوع فولكلور مخصوصا نتيجه پرورش و فعاليت دسته جمعي يك ملت است كه ناچار مربوط به روانشناسي و جامعه شناسي مي گردد. روزنامه و مجلات محلي نيز به نوبه خود مي توانند مردم را تشويق كنند و قسمتي از روزنامه و يا مجله خود را به چاپ فولكلور محلي اختصاص بدهند و بخشنامه ها و پرسش نامه ها را بااطلاع عموم برسانند.
در مباحث پيش طرح كلي براي كاوش فولكلور منطقه را بطور اجمال شرح داديم ، البته امثالي كه در طرح نامبرده آمد كامل نبوده و مقصود اين نيست كه از اين امثال تجاوز نكنند . مثلا هر گاه «حنا» و خواص طبي يا استعمال آن در زينت و يا در بعضي مراسم مانند« حنابندان» ذكر نشده دليل اين نيست كه بايد از توضيح درباره آن چشم پوشيد. بر عكس خيلي از اين موضوعهاي محلي قيد شده كه متعلق بيك ناحيه بخصوص ميباشد و در جاهاي ديگر يافت نميشود. اينك خلاصه نظريات سنتيو را براي آسان كردن كار كساني كه خواهان جستجوي فولكلور محلي ميباشد اقتباس كرده ميافزائيم تا با در نظر گرفتن شرايط زير شروع بكار كنند و گرنه زحمت ايشان بيهوده خواهد بود.
چنانكه ملاحظه مي شود، دامنه فولكلور ايران بعلت قدمت تاريخي ، شرايط مختلف زندگي، آب و هوا و مناطق گوناگون بسيار وسيع و متنوع است ؛ بطوري كه راجع به فولكلور كوچكترين دهكده يا مطالعه در احوال قبيله هاي مخصوص مانند : يزيديها در كرند و فرقه هاي مختلف درويشها يا اقليتهاي مذهبي و يا ايالات (شاهسون، قشقائي، كرد، بختياري، تركمن، بوير احمد، لر...) ميشود كتابهاي بسيار جالب فراهم كرد. وليكن مطلب عمده اينجاست كه در هر علمي بايد محصول واقعي آن را در نظر گرفت. اين مسئله درباره فولكلور نيز صدق مي كند، زيرا حقايق علمي به منزله مصالح اوليه علوم به كار ميرود و گرنه حدسيات و تخيلات دلربا با خشت بر آبست. از اينقرار اول بايد به جمع آوري دقيق فولكلور نقاط گوناگون كشور دست زد ، سپس به مقابله و مطالعه و مقايسه آن پرداخت. زيرا موقعي اين موضوع قابل توجه خواهد بود كه فولكلور سر تا سر كشور در دسترس باشد و بتوان نتايج علمي از مقايسه آنها به دست آورد . از اين رو هرگونه شتاب زدگي با قضاوت قبلي ممكن است كه نتيجه زحمات را منحرف بكند. در زمينه فولكلور يكنفر مشاهده كننده هر چند زيرك و تيز بين باشد، باز هم ناچار بايد به تحقيقات ديگران مراجعه بكند كه بجاي او ديده و شنيده و ياداشت كرده اند. زيرا يكنفر به تنهايي نمي تواند همه چيز را ببيند و بشنود و بدون جستجو عملا جمع آوري فولكلور ميسر نمي باشد پس ابتكار بعهده ديگران محول شده است. دو نوع جستجو وجود دارد: يكي كاوش مستقيم كه محدود به يك ده يا شهر كوچك و يا يك محله شهر بزرگ ميشود. ديگري كاوش غير مستقيم است كه شامل يك استان و يا يك كشور مي گردد. در صورت دوم، جستجو كننده متوسل به تحقيقات عده زيادي از پووهندگان ديگر ميشود كه شايد شخصا هم آنها را نديده و نميشناسد.
*** شيوه كار دامنه فولكور بقدري فراخ است كه حتي عمر يك نفر كفاف نمي دهد كه بتواند فولكلور يك شهر بزرگ و يا يك ناحيه را كاملا جمع آوري بكند. پس گرد آورنده بايد دامنه تحقيقات خود را بيك دهكده يا شهر كوچك و يا محله گارگري شهر بزرگي محدود بكند. و يا بهتر از همه شهر يا ناحيه اي را انتخاب بكند كه در آنجا تولد شده . زيرا آشنائي بزبان محلي شرط مهمي ميباشد. جستجوي فولكلور كار تفريحي نيست و نبايد آن را سرسري گرفت . براي اين كار صبر و آگاهي و فكر دقيق و همچنين اطلاعات علمي لازم است.سندي كه در آن دست برده اند ، يا جملات آن را ادبي و از حال طبيعي خارج كرده اند و يا گرد آورنده مطابق سليقه خود افكار اخلاقي يا مذهبي و يا پند و اندرز حكيمانه در آن گنجانيده باشد، هيچ ارزشي علمي نخواهد داشت. شرط اول كار بيطرفي كامل ميباشد زيرا در تحقيقات فولكلور نبايد هيچ گونه تعصب نوادي ، اخلاقي، زباني و مذهبي راه بيابد، بلكه فقط عين واقع بايد ياداشت شود.
در امر گردآوري و تأليف و تدوين اسناد و مدارك فولكلوري از دو طريق مي‌توان پيش رفت. يكي از راه گردآوري محدود و مشخص واحد به واحد كه هر ديه و شهرك و شهر و استاني به انفراد و استقلال موضوع مطالعه و هدف گردآوري قرار گيرد و مجال و وقت در اختيار باشد.
ديگري طريقه جمع‌آوري سراسري يا كاوش عمومي و يكباره و يكجا است كه در آن واحد و در زماني معين در سرتاسر كشوري شروع به كار شود. از اين دو راه هر طريقي كه انتخاب شود اگر مباشر امر، مقيم و زاده محل نباشد و اهل محل آنچنان كه بايد و شايد با او همراهي نكنند و از مساعدت صادقانه و صداقت صميمانه مردم برخوردار نشود بي‌گمان حاصل كارش خالي از عيب و منقصت نتواند بود و اين نكته مهم و دقيق يكي از نتايج تجربه چندين ساله مسود اين اوراق و افرادي است كه همراه وي دست‌اندركار گردآوري اين مدارك و تفكيك و مطالعه آنها هستند.
روش نخستين نيز به فرض اينكه فرصت و مجال و وسايل كافي و محيط مساعد در اختيار باشد و جميع شرايط لازم فراهم آيد هنگامي مقبول و سودمند خواهد بود كه توجه گردآورندگان منحصراً به منطقه مشخص و معيني محدود شود و مباشران امر چنان كار كنند كه در مدت اقوام آنان خطر فوت نكته يا نكاتي يا فراموش شدن و از قلم افتادن مطلبي يا از ميان رفتن اصل موضوع متصور نباشد.
فولكلور « آغاز افسون شدن در مقابل غرب و بي‌توجهي به شرق »
اما در قرن اخير جمعي از فضلا و علماي شيفته ظواهر تمدن مغرب‌زمين ـ آن هم آن تمدن صنعتي و استعماري ويرانگر كه با قدرت نظامي و اقتصادي آنچناني و اين چنيني همراه بود ـ آنچه را كه با آداب و عادات و سنن ما ارتباطي داشت و ركن ركيني از تمدن و فرهنگ و هويت كشور ما به حساب مي‌آمد شايسته طرد و قلع و قمع دانستند و حتي اشتغال به اين مسائل را منافي با روح تجددطلبي و سازگاري با مقتضيات زمان دانستند و فتوا دادند كه: «براي زندگي و خوشبختي به عيار زندگي عصري بايد متمدن شد و براي متمدن شدن نيز بايد تمام اصول و اركان و شرايط تمدن مغربي امروزه را قبول كرد» و به تأكيد و اصرار گفتند:
نخستين بار« آمبرو از مورتن »ambroise morton در 1885 ميلادي آثار باستان و ادبيات توده را folk-iore ناميد يعني دانش عوام. در آلمان و هلند و كشورهاي اسكانديناوي لغت volkskunde معادل آن را پذيرفتند ، اما در كشور هاي لاتيني زبان ابتدا مقاومت بيشتري نشان دادند و پس از كشمكشها و وضع لغات ديگر، بالاخره به اين نتيجه رسيدند كه فولكلور جامع ترين لغتي است كه شامل تمام دانش عوام ميشود و مشتقات اين لغت را نيز وارد زبان خود كرده اند.
بموجب تعريف سن تيو( saint yves ) فولكلور به مطالعه زندگي توده عوام در كشورهاي متمدن مي پردازد. زيرا در مقابل ادبيات توده ، فرهنگ رسمي و استادانه اي وجود دارد به اين معني كه مواد فولكلور در نزد مللي يافت مي شود كه داراي دو پرورش باشند:
يكي مربوط به طبقه تحصيل كرده و ديگري مربوط به طبقه عوام . مثلا در هند و چين فولكلور وجود دارد اما نزد قبايل وحشي استراليا كه نوشته وكتاب ندارند فولكلور يافت نمي شود .
زيرا كه همه امور زندگي اين قبايل مربوط به علم نواد شناسي است. نواد شناسي نه تنها و ضع سياسي و مذهبي و عادات و اخلاق آنها را ضبط مي كند ، بلكه مثلها ، ترانه ها، قصه هاو افسانه هاي آنها را نيز جمع آوري مي نمايد.
